jak odzyskać dla ludzi zgubioną przestrzeń miejską.
LOKALIZACJA: Chorzów
DATA: 2010/2011
TYP: Projekt dyplomowy.
Politechnika Śląska w Gliwicach,
Wydział Architektury,
Katedra Urbanistyki i Planowania Przestrzennego,
Promotor: dr inż. arch. Szymon Opania
PROGRAMY: Corel Draw
OPIS
Zamieszczony poniżej fragment pracy dyplomowej dotyczy badań przedprojektowych nad zastaną tkanką miejską.
TREŚĆ
6.1. Estakada: wprowadzenie
Żaden inny chorzowski obiekt nie wzbudza wśród mieszkańców takich kontrowersji jak słynna estakada. Opinie na jej temat są tak skrajne, że każda wzmianka na ten temat inicjuje gorące dyskusje. Jak to możliwe, że ta sama budowla może być postrzegana jako szpetny relikt socjalizmu wysysający wszystkie witalne soki z tkanki miasta, a jednocześnie stanowić dla innych cenny zabytek techniki kształtujący wizerunek przestrzeni centrum? Aby odnaleźć się wśród tych skrajności trzeba przeanalizować fenomen estakady w wielu aspektach. W tym rozdziale zebrano materiały z różnych dziedzin i opracowano w postaci krótkich notek opatrzonych rysunkami i zdjęciami. Znajdują się tu informacje na temat historii powstania budowli, wpływu na układ przestrzenny i jakość środowiska zurbanizowanego, a także na temat zastosowanych rozwiązań konstrukcyjnych, obecnego stanu technicznego i możliwych scenariuszy na przyszłość. Opracowany tekst ma być również merytorycznym głosem w dyskusji na temat przyszłości estakady, próbą znalezienia kompromisu między wykluczającymi się na pozór wartościami, jakimi są: usprawnienie komunikacji kołowej, funkcjonalność i ład przestrzenny, czynniki ekonomiczne, ekologia i jakość życia mieszkańców, a także wartości historyczne i kulturowe.
 |
| Rys.(6.1./1) Zachodnia część estakady i fragment północnej pierzei Rynku. Listopad 2010 Źródło: Fotografie własne |
6.2. Wpływ estakady na układ przestrzenny Chorzowa
 |
| Rys.(6.2./1) Okolice chorzowskiego rynku -fragment mapy topograficznej, wydanej przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii w Warszawie w 1966 roku. Źródło: Krawczyk J., Nadolski P. „Krolewska Huta - Chorzów Miasto na starych mapach i pocztówkach”, ROCOCO, Radzionków 1998 [6] |
Mapa, której fragment tu zamieszczono, została wydana na 10 lat przed powstaniem estakady. Porównując ją z planem miasta z 1887 roku: Rys(5.1./10), można zauważyć, że układ przestrzenny centrum niewiele się zmienił od tego czasu. Droga przelotowa między Bytomiem a Katowicami była poprowadzona nad wiązką torów kolejowych, a potem wzdłuż wschodniej pierzei rynku. Sam rynek, podobnie jak sto lat wcześniej, był zazieleniony i pełnił funkcję reprezentacyjnego placu i rekreacyjnej przestrzeni publicznej.
 |
| Rys.(6.2./2) Projekt przebiegu estakady Źródło: Salamak M., Radziecki A., „Remont czy rozbiórka ...”[18] |
 |
| Rys.(6.2./3) Obecny wygląd Rynku. Zdjęcie satelitarne Źródło: http://www.zumi.pl/ [34] |
6.3. Estakada: rozwiązania techniczne
6.3.1. Decyzja o budowie estakady.
Analizując zastaną sytuację, nie można się nie zastanawiać, jak doszło do powstania i realizacji tak kontrowersyjnego projektu. Przede wszystkim należy podkreślić, że decyzja o budowie estakady zapadła na szczeblu wojewódzkim, z pominięciem głosu chorzowskiego magistratu. Była ona oparta o analizy komunikacyjne regionu górnośląskiego, który w latach 70’ pilnie potrzebował upłynnienia połączenia drogowego pomiędzy Katowicami i Bytomiem. Kluczowym elementem budowanej w tym celu drogi krajowej nr 79 miała stać się właśnie estakada. Inicjatywę podbudowano socjalistyczną ideologią, która głosiła, że dzięki postępowej myśli technicznej rozwiązane zostaną problemy komunikacyjne, a miasto zyska wizytówkę na miarę swych aspiracji. W rzeczywistości o interes miasta i jego mieszkańców nikt z pomysłodawców nie zabiegał. Rozwiązanie doskonale wpisywało się w preferowane w owym czasie realizacje, które dosadnie wskazywały bezkompromisowy stosunek ideologiczny do historii. Podobnie rzecz się miała z przebudową Rynku w Katowicach, gdzie zabytkowe kamienice zastąpiono pokaźnymi gmachami domów handlowych. Analogie obu przedsięwzięć nie kończą sie wyłącznie na wyburzeniach: paradoksalnie trzeba przyznać, że w obu przypadkach projektanci postarali się o możliwie najwyższy poziom architektoniczny i techniczny tworzonych obiektów. Dziś ciężko nam docenić te starania, ukryte pod płaszczykiem socrealistycznego tworzywa. Dlatego, aby dostrzec jakość techniczną estakady, konieczne jest prześledzenie zastosowanych rozwiązań konstrukcyjnych.
6.3.2. Wiadomości wstępne; twórcy projektu.
“Projekt estakady powstał w połowie lat siedemdziesiątych w Wojewódzkim Biurze Projektów w Zabrzu. Jednym z głównych autorów tego projektu był dr Stefan Jendrzejek, wówczas pracownik Politechniki Śląskiej. Budowano ją w latach 1977-79, a generalnym wykonawcą był Skoczowski Oddział Kieleckiego Przedsiębiorstwa Robót Mostowych, natomiast nadzór naukowo-techniczny prowadził Zakład Budowli Inżynierskich Politechniki Śląskiej.”1
6.3.3. Geometria estakady.
“Estakada przekracza wiązkę torów kolejowych PKP oraz układu ulic w rejonie chorzowskiego Rynku. Geometria estakady jest bardzo skomplikowana zarówno w planie, jak i w przebiegu niwelety. Pod każdą jezdnią wykonano niezależną konstrukcję z betonu sprężonego. Na długości estakada składa się z trzech ciągłych odcinków zdylatowanych poprzecznie. Rozpiętości najdłuższych przęseł dochodzą do 35 m.”1
 |
| Rys.(6.3./1)Geometria przebiegu estakady. Schematyczny podział budowli na segmenty. Źródło: Salamak Marek, Radziecki Andrzej, „Remont czy rozbiórka estakady nad rynkiem w Chorzowie”, Politechnika Śląska w Gliwicach, XXIII konferencja naukowo-techniczna, Szczecin- Międzyzdroje: „Awarie budowlane 2007” 23-26.05.2007. [18] |
“Ustrój nośny stanowi płyta drążona (w strefach podporowych pełna), o stałej wysokości konstrukcyjnej 100 cm na całej długości (rys.xxx). Nowością techniczną było zastosowanie w ciągłej konstrukcji betonów o różnych cechach. W rejonie podpór zastosowano beton normalny Rw400, a w przęsłach beton lekki, łupkoporytowy Rw300. Było to też jedno z pierwszych, na tak dużą skalę, zastosowań polskiego systemu sprężania. Konstrukcję ustroju nośnego sprężono podłużnie kablami 7L15,5. Dodatkowo, ze względu na zastosowanie wąskich filarów, takimi samymi cięgnami sprężone zostały poprzecznice podporowe nad filarami. Specjalnie na potrzeby budowy estakady zaprojektowany i wykonany został inwentaryzowany system rusztowań, które wykonawca mógł wykorzystywać również w innych realizacjach.” 1
 |
| Rys.(6.3.2) Typowy przekrój poprzeczny przez ustrój nośny estakady Źródło: Salamak M., Radziecki A., „Remont czy rozbiórka ...”[18] |
“Jak wynika z tego krótkiego opisu, konstrukcja estakady w tamtym czasie wyraźnie wybija się na tle powszechnej bylejakości ówczesnego (socjalistycznego) budownictwa mostowego. Dotyczy to nie tylko wykorzystanej technologii, ale również wyposażenia. Zastosowano bowiem czaszowe łożyska produkcji Maurera, a w dylatacjach zabudowano tej samej firmy, szczelne i nowoczesne urządzenia dylatacyjne. Prawdopodobnie tylko dzięki zaangażowaniu osoby projektanta oraz pracowników Politechniki Śląskiej z prof. J. Głombem oszczędzono mieszkańcom Chorzowa lasu podpór na Rynku. Przecież większość budowanych w tym czasie na Śląsku wiaduktów i estakad wykonywana była z prefabrykatów o ograniczonej rozpiętości i schemacie przęsła swobodnie podpartego. Z pewnością przyjęte rozwiązania nie były wówczas najtańsze, a na pewno były wyzwaniem zarówno dla projektantów jak i wykonawcy.”1
6.4. Proces budowy estakady: problemy z jakością wykonania.
Z całą pewnością trudno jest odmówić fachowości projektantom konstrukcji. Opracowany projekt był nie tylko przemyślany ale w pewien sposób nowatorski i odważny. Natomiast realizacja charakteryzowała się już dużo niższym standardem, odpowiadającym socjalistycznemu stylowi wznoszenia budowli. Mimo wszystko, była to jedna z poważniejszych inwestycji lat 70’ w Chorzowie i mieszkańcy miasta śledzili ją z dużym zainteresowaniem - choć niekoniecznie z entuzjazmem. Amatorska dokumentacja fotograficzna z tamtego okresu pozwala prześledzić kolejne etapy budowy: Rys.(6.4./1-6.4./8).
6.5. Stan techniczny estakady
6.5.1. Pierwsze skutki niedbałego wykonania.
Uchybienia, do których doszło w trakcie budowy estakady wyszły na jaw już w czasie badań odbiorczych. Zwrócono uwagę głównie na brak wstępnego zabezpieczenia kabli sprężających, niższe od projektowanego sprężenie kabli w niektórych segmentach, brak zapewnienia ciągłości betonowania, nieodpowiednie zabezpieczenie konstrukcji przed opadami atmosferycznymi i nienależytą izolację wsporników płyty. Błędy po części były spowodowane pośpiechem w końcowej fazie budowy.
6.5.2. Trzydzieści lat eksploatacji.
Jak negatywne były skutki tych zaniedbań wykazano już trzy lata później, w trakcie badań nad pracą konstrukcji. Obciążanie statyczne powodowało znaczne przekroczenie wartości zakładanych ugięć sprężystych. Badania dynamiczne wykazywały dużą odczuwalność drgań wśród ludzi stojących na estakadzie. W obu przypadkach przyczyną były wcześniejsze uchybienia przy betonowaniu. Z kolei źle wykonana izolacja i system odprowadzania wody spowodowały lokalne zacieki. Po dziewięciu latach eksploatacji konieczne było przeprowadzenie kapitalnego remontu nawierzchni, urządzeń dylatacyjnych, gzymsów oraz wielu innych elementów.
Po ekspertyzie technicznej w 1996 roku, ze względu na katastrofalny stan techniczny, wyburzone zostały betonowe spiralne schody na estakadę.
W sierpniu 2002 roku wykonano kolejną ekspertyzę i stwierdzono wiele poważnych nieprawidłowości, wynikających przede wszystkim z wadliwego systemu odwodnienia: doszło do przenikania wody w głąb drążonej płyty nośnej i korozji betonu. Swobodne dostawanie się wody przez nieszczelne styki spowodowało ubytki korozyjne gzymsu - odrywające się fragmenty betonu spadały, co stanowiło bezpośrednie zagrożenie dla osób przebywających pod estakadą. Lokalnie skorodowały też źle zabezpieczone kable sprężające (Rys.(6.5./1)), co - jak przewidywano - w dalszej kolejności spowoduje poważne osłabienie konstrukcji. Wytwarzające się podczas korozji związki chemiczne przy swobodnym przepływie wody tworzyły w rejonie gzymsów stalaktyty, które również stwarzały zagrożenie dla przechodniów. Stwierdzono zły stan nawierzchni, i zalecono generalny remont, który miał się rozpocząć nie później niż w 2004 roku.
Niestety, zalecenie to nie zostało wykonane. Kolejna ekspertyza w 2004 roku potwierdziła zły stan techniczny i postępującą korozję. Ponownie zalecono natychmiastowy remont. Przewidywano, że w przeciwnym wypadku w krótkim czasie dojdzie do utraty nośności na tyle, że obiekt trwale zostanie wyłączony z użytku.
Kosztowny remont dalej odkładano, a w 2006 roku, na fali aktywniejszego
działania służb nadzoru budowlanego po katastrofie hali Międzynarodowych Targów Katowickich, wykonano kolejne dwie ekspertyzy dotyczące estakady. Chodziło w nich juz o bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia użytkowników. Od tego czasu minęły kolejne cztery lata, a nadal, mimo tak alarmujących sygnałów, zalecany remont nie został przeprowadzony.
“Obecny stan (...) konstrukcji wyraźnie wskazuje, jak istotna jest rola (mało wówczas docenianych) wszystkich zabezpieczeń, zapewniających trwałość konstrukcji. Dotyczy to w równym stopniu przyjętych rozwiązań konstrukcyjnych, przestrzegania w czasie budowy reżimów technologicznych, jak i zastosowania najlepszych materiałów.”1
Po ekspertyzie technicznej w 1996 roku, ze względu na katastrofalny stan techniczny, wyburzone zostały betonowe spiralne schody na estakadę.
W sierpniu 2002 roku wykonano kolejną ekspertyzę i stwierdzono wiele poważnych nieprawidłowości, wynikających przede wszystkim z wadliwego systemu odwodnienia: doszło do przenikania wody w głąb drążonej płyty nośnej i korozji betonu. Swobodne dostawanie się wody przez nieszczelne styki spowodowało ubytki korozyjne gzymsu - odrywające się fragmenty betonu spadały, co stanowiło bezpośrednie zagrożenie dla osób przebywających pod estakadą. Lokalnie skorodowały też źle zabezpieczone kable sprężające (Rys.(6.5./1)), co - jak przewidywano - w dalszej kolejności spowoduje poważne osłabienie konstrukcji. Wytwarzające się podczas korozji związki chemiczne przy swobodnym przepływie wody tworzyły w rejonie gzymsów stalaktyty, które również stwarzały zagrożenie dla przechodniów. Stwierdzono zły stan nawierzchni, i zalecono generalny remont, który miał się rozpocząć nie później niż w 2004 roku.
 |
| Rys.(6.5./1) Ubytki betonu i odsłonięte cięgna sprężające. Stan na 2002 rok Źródło: Salamak Marek, Radziecki Andrzej, „Remont czy rozbiórka estakady nad rynkiem w Chorzowie”, Politechnika Śląska w Gliwicach, XXIII konferencja naukowo-techniczna, Szczecin- Międzyzdroje: „Awarie budowlane 2007” 23-26.05.2007. [18] |
 |
| Rys.(6.5./2) Korozja gzymsów- odpadające kawałki betonu i niezabezpieczone zbrojenie. Źródło: Salamak M., Radziecki A., „Remont czy rozbiórka ...”[18] |
Kosztowny remont dalej odkładano, a w 2006 roku, na fali aktywniejszego
działania służb nadzoru budowlanego po katastrofie hali Międzynarodowych Targów Katowickich, wykonano kolejne dwie ekspertyzy dotyczące estakady. Chodziło w nich juz o bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia użytkowników. Od tego czasu minęły kolejne cztery lata, a nadal, mimo tak alarmujących sygnałów, zalecany remont nie został przeprowadzony.
“Obecny stan (...) konstrukcji wyraźnie wskazuje, jak istotna jest rola (mało wówczas docenianych) wszystkich zabezpieczeń, zapewniających trwałość konstrukcji. Dotyczy to w równym stopniu przyjętych rozwiązań konstrukcyjnych, przestrzegania w czasie budowy reżimów technologicznych, jak i zastosowania najlepszych materiałów.”1
 |
| Rys.(6.5./3) Gzyms i płyta estakady: październik 2010 roku. Widoczne zacieki, ubytki betonu, brak otuliny zbrojenia, tworzące się stalaktyty. Źródło: Fotografie własne. |
 |
| Rys(6.5./4)Gzyms i barierka estakady od strony zachodniej. Październik 2010 roku. Widoczna erozja betonu na całej długości konstrukcji i zacieki oraz korozja metalowych elementów. Źródło: Fotografie własne. |
 |
| Rys.(6.5./5) Płyta estakady widziana od dołu, z miejsca, gdzie na środku Rynku urządzono parking. Na Konstrukcji widoczne ubytki i zacieki żelbetowych elementów. Na posadzce Rynku ślady po oderwanych stalaktytach, kawałkach betonu i spływającej swobodnie wodzie. Źródło: Fotografie własne. |
 |
| Rys.(6.5./6) Płyta estakady widziana od dołu Źródło: Foto Maciej Banasik |
1. Salamak Marek, Radziecki Andrzej, „Remont czy rozbiórka estakady nad rynkiem w Chorzowie”, Politechnika Śląska w Gliwicach, XXIII konferencja naukowo-techniczna, Szczecin- Międzyzdroje: „Awarie budowlane 2007” 23-26.05.2007. [18]
Zobacz też:
Estakada nad Rynkiem w Chorzowie - adaptacja, detal.
Artykuł: Estakada nad rynkiem w Chorzowie. Część 2.
Plansze dyplomowe
Zobacz też:
Estakada nad Rynkiem w Chorzowie - adaptacja, detal.
Artykuł: Estakada nad rynkiem w Chorzowie. Część 2.
Plansze dyplomowe
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz